Circulaire mobiliteit schakelt versnelling hoger

Op 25 februari stond Circuit Zolder niet in het teken van de snelste rondetijd, maar van de versnelling richting circulaire mobiliteit. Tijdens het ‘Circular Vehicle Solutions’-event, georganiseerd door POM Limburg, Flanders Make, Agoria en AMAC, kwamen experts en bedrijven samen om de groene loper uit te rollen voor de automobielsector van de toekomst. Eén ding stond vast: de weg vooruit is … een rond punt.

Al 26 jaar lang coördineert Febelauto de recyclage en verwerking van afgedankte voertuigen in België. “Met 98% materiaalrecuperatie zetten we de standaard in Europa”, opent directeur Catherine Lenaerts. “Maar circulaire mobiliteit gaat verder dan recycleren: 23% van een afgedankt voertuig wordt effectief hergebruikt, van motorcomponenten tot chassis. Dat is erg veel in vergelijking met andere sectoren.”

Die circulaire aanpak wordt steeds belangrijker nu het aantal afgedankte EV-batterijen fors toeneemt. “Het volume aan ingezamelde batterijen verdubbelt jaarlijks”, legt Catherine verder uit. “Dat vraagt om gespecialiseerde verwerking en veilige opslag, want veel batterijen verkeren in kritieke staat. Toch konden we vorig jaar 85% van de EV-batterijen hergebruiken of recycleren.”

Hergebruik van tweedehands onderdelen
Niet alleen batterijen, maar ook tweedehands EV-onderdelen winnen snel aan belang. “Fabrikanten kunnen hun CO₂-voetafdruk significant verlagen door onderdelen te hergebruiken”, vertelt Catherine. “Buitenlandse recyclagebedrijven spelen daar handig op in met digitale platformen waarop je deze onderdelen kan aankopen. Dat leidt tot een hevige concurrentiestrijd, maar versterkt tegelijk de transitie naar een duurzamere sector.”

Europa speelt op haar beurt een actieve rol door nieuwe regels op te leggen aan autofabrikanten, onder meer op het vlak van hergebruik van materialen en strengere traceerbaarheid van batterijen en onderdelen. “Dit voorkomt illegale handel en dwingt de automobielsector om écht circulair te ontwerpen. Alleen zo maken we samen de cirkel rond.”

Regelgeving als motor
Gericht beleid vanuit Europa dus. Het is iets dat ook Els Fonteyne, expert Circulaire Economie bij Agoria, graag ziet gebeuren. “De EU Green Deal streeft naar klimaatneutraliteit tegen 2050, maar ook naar een duurzame en weerbare economie in Europa, waarbij de economische groei ontkoppeld is van het grondstoffenverbruik.” Het Circulaire Economisch Actieplan (CEAP) en de Ecodesign-richtlijn voor Duurzame Producten (ESPR) zijn belangrijke wetgevingen die duurzame productontwikkeling stimuleren. “De focus ligt vandaag niet alleen op recyclage, maar ook op het verlengen van de levensduur van producten, reparatie en hergebruik”, legt Els uit. “We moeten producten ontwerpen die langer meegaan en eenvoudig te repareren zijn.”

Circulair voertuigenpaspoort
Het digitale productpaspoort moet hieraan bijdragen door gedetailleerde informatie te bieden over de samenstelling, reparatie en hergebruik van producten zoals textiel en elektronica. “Het maakt circulair design transparant en toegankelijk, ook voor de consument”, zegt ze. Voor batterijen is dit paspoort verplicht vanaf 2027, maar er ligt ook een voorstel op tafel om een circulair voertuigenpaspoort te creëren. Dit moet ervoor zorgen dat alle essentiële informatie over de samenstelling, herbruikbaarheid en recyclage van voertuigen transparant wordt. “Een gamechanger voor de sector, al is het voorstel nog niet definitief goedgekeurd”, geeft Els aan.

AI achter het stuur
En hoe zit het ook alweer met de transitie naar autonoom rijden? Jeroen van der Werf, manager Smart Mobility bij VDL Enabling Transport Solutions, ziet alvast een veelbelovende toekomst. “Zelfrijdend vervoer wordt steeds relevanter, niet alleen om emissies te verminderen, maar ook als antwoord op het groeiende tekort aan bus- en truckchauffeurs”, zegt hij. “De sector kampt nu al met enorm veel openstaande vacatures, en dat aantal dreigt tegen 2028 te verdubbelen.”

Zelfrijdende voertuigen als oplossing dus. In theorie? Of ook al in de praktijk? “Momenteel experimenteren we met autonome technologieën op afgebakende terreinen, zoals busdepots of logistieke zones, waar voertuigen zelfstandig kunnen manoeuvreren. In een volgende stap zouden dat gescheiden rijstroken in het verkeer kunnen zijn, waarin zelfrijdende bussen en vrachtwagens rijden.”

Rooskleurige prognoses
De technologie biedt enorme kansen, maar uiteindelijk draait het ook om economisch rendement. “Zonder een financieel haalbare oplossing blijft het bij een goed idee. De cijfers zijn nochtans rooskleurig.” Zo zou automatisch openbaar vervoer tegen 2030 een besparing van 50% kunnen opleveren. Ook in het vrachtvervoer zouden zelfrijdende trucks voor minder brandstofverbruik, minder lege ritten en lagere operationele kosten kunnen zorgen.

“De eerste implementaties zullen niet alleen de mogelijkheden, maar ook de uitdagingen blootleggen. Hoe sneller we deze stap zetten, hoe sneller we kunnen bijsturen en verbeteren”, concludeert Jeroen.

Nieuwe mindset
In een afsluitend panelgesprek herhaalden de experts dat de enige weg vooruit circulair is. De mindset in de automobielsector is duidelijk aan het veranderen. “Waar recyclage vroeger nauwelijks op de radar stond, wordt het nu een troef. Steeds meer merken, denk maar aan Mercedes en BMW, gebruiken gerecycleerde materialen als marketingstrategie om hun nieuwe modellen in de kijker te zetten. Dat is een positieve evolutie”, vertelt Catherine.

“Helaas zullen we niet snel afstappen van fossiele brandstoffen”, benadrukt Yannick Meerten, materiaalexpert en projectmanager bij POM Limburg. “Maar in plaats van olie meteen als brandstof te gebruiken, kunnen we er hoogwaardige materialen van maken, zoals composieten. Deze kunnen tientallen jaren meegaan in auto’s en andere toepassingen voordat ze uiteindelijk als energiebron worden benut.”

Michael Effing, directeur van adviesbureau AMAC, beaamt: “In de jaren 90 introduceerde Renault composietpanelen in de Espace, maar omdat auto’s 20 tot 30 jaar meegaan, kwam er destijds niets terug voor recyclage. Vandaag is dat anders: recycling van thermoplasten wordt steeds populairder. We zien een toename van gerecycleerde materialen, vooral met korte en lange vezels, en steeds meer kunststofcomponenten vinden hun weg naar nieuwe toepassingen. Zelfs voor thermoharders, die moeilijker te recyclen zijn, bestaan er oplossingen in de bouwsector en andere industrieën.”

“Al moeten we verder kijken dan recyclage alleen”, merkt Els op. “Autodelen bijvoorbeeld verhoogt de gebruiksintensiteit van auto’s, waardoor we met minder materialen meer kunnen doen. In plaats van één wagen te bezitten die 90% van de tijd stilstaat, kunnen mensen een voertuig gebruiken dat op dat moment bij hun behoefte past – klein voor woon-werkverkeer, groter voor gezinsuitstappen. Dit opent de deur naar innovatieve voertuigconcepten en duurzamere mobiliteit.”

De conclusie klonk alvast eenduidig. “De toekomst? Die rijdt op circulariteit.”