De kracht van financiële geletterdheid als essentiële competentie voor groei 

Introductie

Kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s) vormen de ruggengraat van de wereldwijde economie, ook in Limburg. Ze zorgen voor werkgelegenheid, stimuleren innovatie en kunnen snel reageren op veranderende marktomstandigheden. Het succes is echter niet vanzelfsprekend, veel van hen hebben moeite om de eerste vijf jaar te overleven. De overlevingsgraad van nieuwe ondernemingen na deze periode is minder dan 50%, en tien jaar na de opstart, blijft slechts 10% actief.

Een belangrijke oorzaak hiervan is een gebrek aan financiële geletterdheid bij ondernemers. Managers van kmo’s moeten immers beslissingen maken met betrekking tot het verkrijgen, toewijzen en gebruiken van middelen, en de kwaliteit van deze beslissingen wordt sterk beïnvloed door de financiële geletterdheid van deze ondernemers. Onder ‘financiële geletterdheid’ verstaan we in dit essay het vermogen om financiële informatie te begrijpen en effectief te gebruiken voor besluitvorming. Het omvat zaken zoals het kunnen opstellen en interpreteren van financiële overzichten, inzicht in cashflow, kostenbeheersing, investeringsbeoordeling, en kennis van financieringsopties en risicomanagement. De dynamiek van de huidige financiële markten en de vele beschikbare financiële producten en diensten vragen ook om een steeds hoger niveau van financiële kennis en inzicht. In deze complexe omgeving kunnen ondernemers met voldoende financiële kennis betere beslissingen nemen over investeringen, risicodiversificatie en financiering. Hoewel ondernemers doorgaans wel een beroep doen op een accountant, is het belangrijk om ook zélf voldoende financieel inzicht te hebben. Niet in het minst om de taal van de accountant voldoende te kunnen begrijpen, maar ook om de aangeleverde informatie en aanbevelingen voldoende kritisch te kunnen interpreteren. Onderzoek heeft immers aangetoond dat financieel advies complementair is aan financiële kennis, en dat het dus niet als substituut ervan gebruikt kan worden. Een gebrek aan financiële kennis kan bijvoorbeeld leiden tot liquiditeitsproblemen door onvoldoende cashflowmanagement, of het niet benutten van interessante externe financieringsopties. Anderzijds is het ook voor accountants belangrijk om eerst de financiële geletterdheid van hun klanten in kaart te brengen en hiermee rekening te houden bij het overbrengen van hun advies. Immers, alleen wanneer het advies goed wordt begrepen en binnenkomt bij de ondernemer, kan het een impact hebben.

Financiële geletterdheid is dus essentieel voor het succes van kmo’s. Het stelt ondernemers in staat betere beslissingen te nemen, groeikansen te identificeren en risico’s te beheren. Voor zowel de ondernemer zelf, als de adviseurs die deze ondernemer omringen, is het belangrijk om hier voldoende aandacht aan te besteden. Door financiële geletterdheid te bevorderen, kunnen we de duurzaamheid en groei van onze kmo’s ondersteunen en een sterker economisch landschap bouwen voor onze provincie en daarbuiten.

Het belang van financiële geletterdheid voor het succes van kmo’s

Academische literatuur heeft onderzocht waarom financiële geletterdheid zo belangrijk is voor kmo’s, en hoe ondernemers deze vaardigheden kunnen ontwikkelen en toepassen om hun bedrijf te laten floreren in een competitieve en onvoorspelbare omgeving. In deze sectie worden enkele belangrijke gevolgen van (on)voldoende financiële geletterdheid bij ondernemers besproken.

Betere toegang tot (en gebruik van) financiering

Financiële geletterdheid blijkt een belangrijke rol te spelen bij het faciliteren van toegang tot financiering voor kmo’s. Dit is een essentieel aspect in een economische context waar bedrijven worstelen met zogenaamde ‘financing gaps’ door ontoereikend kapitaal. Het stelt ondernemers in staat om relevante financieringsbronnen te identificeren en te benutten, noodzakelijk voor bedrijfsgroei, technologische vooruitgang en risicospreiding.

Financiële geletterdheid verbetert niet alleen de mogelijkheid van ondernemers om potentiële kredietverstrekkers te overtuigen van de levensvatbaarheid van hun onderneming en hun projecten, maar het stelt hen ook in staat om weloverwogen financiële beslissingen te nemen, zoals bijvoorbeeld het correct beoordelen van de verschillende financieringsopties en hun voorwaarden. Studies tonen aan dat de mate van financiële geletterdheid de financieringsvoorkeuren van ondernemers beïnvloedt, waarbij hogere financiële geletterdheid gelinkt is aan een verhoogd gebruik van externe financiering. Een recent onderzoek bij 108 Belgische ondernemers geeft bijvoorbeeld aan dat begrip van de kosten verbonden aan leverancierskrediet een invloed heeft op de intentie om het te gebruiken. Echter, veel CEO’s zijn zich niet bewust van het impliciete (hoge) rentepercentage en missen daardoor belangrijke informatie bij het beslissen over het gebruik van deze financieringsbron, wat kan leiden tot hogere kosten voor het bedrijf. Een ander onderzoek bij Australische familiale ondernemers gaf dan weer aan dat een belangrijke reden voor het niet openstaan voor externe (private equity) financiering was dat … ze er onvoldoende kennis over hadden. Onbekend maakt onbemind. Nochtans is er een belangrijke financieringsgap bij deze ondernemingen en zouden sommigen wel gebaat zijn bij externe financiering.

Bovendien zijn ondernemers met een grondige kennis van externe financieringsopties, inclusief de voordelen en potentiële risico’s, meer geneigd om deze ook effectief te gebruiken. Het vermogen om de kosten, voordelen en risico’s van diverse financieringsbronnen te analyseren, faciliteert de optimale selectie van financiële alternatieven. Het helpt hen bij het overwinnen van traditionele financieringshobbels en resulteert bovendien in lagere financieringskosten.

Meer innovatie

Financiële geletterdheid heeft eveneens een positieve relatie met innovatie. Het biedt ondernemers inzicht in liquiditeitsbehoeften en oorzaken van volatiliteit, beiden cruciaal voor innovatieve activiteiten. Daarnaast hebben financieel onderlegde ondernemers een grotere bereidheid om zich bezig te houden met financieringsactiviteiten die middelen leveren ter ondersteuning van innovatie. Verder zijn ze doorgaans meer bereid om in innovaties te investeren vanwege hun betere kennis van de positieve impact die innovatie heeft op ondernemingssucces. Deze bereidheid om te investeren, samen met een diepgaand begrip van financiering, stelt ondernemers met hoge financiële geletterdheid in staat om meer innovaties te ontwikkelen dan die met een lage financiële geletterdheid.

Verhoogde competitiviteit

Nauw gelinkt aan voorgaande factoren, is financiële geletterdheid eveneens verbonden met competitiviteit. Het faciliteert de verwerving en toewijzing van financiële middelen, wat de creatie van een sterke kapitaalstructuur mogelijk maakt en de competitiviteit van de organisatie versterkt. Financiële geletterdheid verschaft ook superieure ondernemersvaardigheden, die vervolgens kunnen worden omgezet in organisatorische capaciteiten en die helpen bij het behalen van concurrentievoordelen. Ondernemers met een hoge mate van financiële geletterdheid passen bijvoorbeeld hun risicomanagement beter aan aan nieuwe contexten. Dit biedt hen een voorsprong op concurrenten.

Verhoogde groei

Uit onderzoek blijkt eveneens dat een tekort aan financiële geletterdheid wordt beschouwd als een significant obstakel voor de groei van kmo’s. Ondernemers met een lage mate van financiële geletterdheid zijn bijvoorbeeld minder goed uitgerust om strategische financiële beslissingen te nemen, zoals het effectief beheer van het financiële kapitaal van het bedrijf, wat hun kredietwaardigheid vermindert. Zoals hierboven reeds besproken, speelt financiële geletterdheid een cruciale rol bij het verhogen van de toegang tot financiering en het faciliteren van strategische keuzes voor bedrijfsgroei. Hierdoor kunnen financieel onderlegde ondernemers risico’s en kansen beter herkennen en optimaal gebruik maken van toegankelijke financieringsbronnen. Vervolgens toont onderzoek aan dat financiële geletterdheid ook het vermogen verhoogt om middelen effectief in te zetten voor bedrijfsgroei.

Betere financiële en niet-financiële prestaties

Tot slot blijkt financiële geletterdheid ook de financiële prestaties van kmo’s te verbeteren. Ondernemers met een hoge mate van financiële geletterdheid blijken bijvoorbeeld rationelere beslissingen te nemen, wat leidt tot betere financiële resultaten. Bovendien kan financiële geletterdheid traditionele financiële uitdagingen waarmee kmo’s worden geconfronteerd, zoals een verlies van inkomsten, hoge schulden en ontoereikende kasstromen, verzachten. Dit komt doordat financieel geletterde ondernemers over de nodige vaardigheden beschikken om deze problemen effectief aan te pakken. Financiële geletterdheid stelt ondernemers eveneens in staat om effectieve beslissingen te nemen in complexe markten, wat zowel de financiële als niet-financiële prestaties verbetert.

Financiële geletterdheid meten

Toegevoegde waarde voor ondernemers én hun adviseurs

De toegevoegde waarde van verhoogde financiële geletterdheid voor ondernemers en hun ondernemingen mag wel duidelijk zijn na bovenstaande opsomming. Het is echter ook een topic dat de adviseurs van deze ondernemers aanbelangt. Adviseurs (accountants, bankiers, etc.) moeten zich bijvoorbeeld bewust zijn van het fenomeen van overmoed bij hun klanten. Onderzoek heeft aangetoond dat meer dan 10% van de ondervraagden hun financiële kennis overschat. Het simpelweg peilen naar de subjectieve mate van financiële kennis is dus wellicht onvoldoende. Het is van belang dat adviseurs en accountants verder gaan dan oppervlakkige inschattingen en dat ze gebruik maken van objectieve testen om de werkelijke financiële kennis van klanten te beoordelen en duidelijk in kaart te brengen. Dit stelt hen in staat om beter in te schatten wat de mate van financiële geletterdheid van de ondernemer is, en op welke manier bepaalde thema’s moeten uitgelegd worden – om zo te voorkomen dat hun advies lost in translation geraakt. Op die manier kunnen ze een gepaste begeleiding bieden die aansluit bij de specifieke behoeften en kennislacunes van individuele klanten.

Basis- en geavanceerde financiële geletterdheid voor ondernemers

Welke financiële kennis heeft een ondernemer doorgaans nodig? Dit kan opgesplitst worden basiskennis en geavanceerde kennis. Basis financiële geletterdheid bevat elementen zoals het begrijpen van fundamentele financiële concepten, financiële projecties, cash en schuldenmanagement, kennis van verschillende financieringsbronnen, en basiskennis over belastingen. Geavanceerde financiële geletterdheid omvat de analyse van financiële overzichten, evaluatie van verschillende soorten financieringsbronnen, belastingplanning en bedrijfswaardering.

Een andere mogelijkheid om de financiële geletterdheid ruwweg in kaart te brengen, is via onderstaande checklist:

Test je kennis

Hoe kan het huidige niveau van financiële kennis van een ondernemer dan effectief gemeten worden? Helaas zijn de meeste beschikbare hulpmiddelen en tests primair gericht op het meten van financiële kennis in het kader van personal finance, zoals die worden ervaren door individuele consumenten en spaarders. Deze benadering negeert grotendeels de specifieke en vaak meer complexe financiële inzichten die essentieel zijn voor een succesvolle bedrijfsleider.

Onderstaande ‘Financiële Kennis Quiz’ is een korte quiz die ontwikkeld werd met inachtneming van het beperkte aantal wetenschappelijke studies dat zich tot nu toe heeft gericht op dit onderwerp. De quiz dient als een initiële stap in de richting van het creëren van een meer robuuste en uitgebreide evaluatietool die in staat is om de financiële kennis van ondernemers op een dieper niveau te peilen.

Vul de quiz hieronder in en controleer daarna uw antwoorden aan het einde van dit artikel. Uw score geeft u alvast een eerste beeld van hoe het gesteld is met uw financiële kennis.

Conclusie

In het licht van de hoge falingspercentages van kleine en middelgrote ondernemingen, vestigt dit essay de aandacht op het belang van financiële geletterdheid voor bedrijfsgroei en innovatie. Het benadrukt hoe een gedegen financiële kennis niet alleen de deur opent naar betere toegang tot en gebruik van financiering, maar ook aanzet tot innovatie en competitiviteit, terwijl het tegelijkertijd de algehele financiële en niet-financiële prestaties van een bedrijf verbetert.

Bovendien beklemtoont het de complementaire rol van financiële adviseurs in het bevorderen van financiële geletterdheid, aangezien hun expertise en inzichten waardevoller worden wanneer zij samenvallen met de financiële kennis van de ondernemers. Als zodanig is het zaak dat ondernemers en hun adviseurs gezamenlijk werken aan het opbouwen en onderhouden van een solide financiële kennis, die niet alleen de overlevingskansen van individuele bedrijven vergroot, maar ook bijdraagt aan het scheppen van een robuuster economisch landschap, in Limburg en daarbuiten.