Het botervlootje dat een bierbak wilde zijn
Achteloos dropt een man van middelbare leeftijd een botervlootje in zijn winkelkar. “Wel veel plastic, hè Jos”, hoor ik zijn vrouw tegen hem grommelen. Wat de vrouw niet weet, is dat het botervlootje een rayon verder als bierbak staat te blinken. Hè?
Maar eerst keren we terug naar het mistige Londen van 1862, waar op de International Exhibition het eerste plastic aan de wereld wordt voorgesteld. Wist je trouwens dat het woord plastic van het Griekse woord plastikos voortkomt, dat ‘kneden’ of ‘vormen’ betekent? Tijdens het maakproces is de stof namelijk makkelijk van vorm te veranderen. Veertig jaar later, in 1907 om precies te zijn, maakt de Belgisch-Amerikaanse Leo Baekeland het eerste volledig synthetische plastic uit aardolie. Maar vooral in de tweede helft van de twintigste eeuw neemt plastic, een verzamelnaam voor allerhande kunststoffen, een hoge vlucht.
Onvergankelijkheid wordt probleem
Ondertussen is de wereldwijde productie aanzienlijk gestegen: van 50 miljoen ton per jaar in 1970 naar meer dan 400 miljoen ton vandaag. De onvergankelijkheid van het materiaal is het belangrijkste nadeel. Afhankelijk van het type duurt het twintig tot vijfhonderd jaar eer het volledig is afgebroken. Omdat driekwart van de geproduceerde plastics wordt weggegooid, wordt de vervuiling elk jaar erger. Tegen 2025 heeft Europa als doel voor ogen om 50 procent van alle plastic verpakkingsmateriaal te recycleren.
Limburgse kunststofwaardeketen
Daarom moeten materialen dus zo lang mogelijk en zo hoogwaardig mogelijk ingezet worden. “80 procent van de milieu-impact van een product wordt immers bepaald in de ontwerpfase”, vertelt Annelies Gorissen, Strategisch Expert Duurzaamheid bij POM Limburg. “Net daarom richtte POM Limburg de kunststofcommunity op. De deelnemers delen kennis en informatie om problemen van vandaag en morgen binnen de industrie op te lossen.”
Laat ons al deze theorie nu eens vertalen naar het botervlootje van Jos. Welke weg legt zo’n vlootje eigenlijk af?
De grondstofproducent
Hoe en waar wordt plastic gemaakt? Daarvoor trekken we naar Beringen, waar de fabrieken van Borealis liggen. “Ruwe olie is nog altijd de meest gebruikte grondstof”, legt Lieven Stalmans, beleidsmedewerker bij Borealis, uit. “De ruwe aardolie komt per zeeschip vanuit het Midden-Oosten, Afrika en Noord-Europa. Ze wordt in raffinaderijen gescheiden in fracties zoals benzine en diesel, maar ook stoffen die worden gebruikt voor kunststof, zogenaamde ‘nafta’. Die ‘nafta’ worden dan onder hoge temperaturen gesplitst tot monomeren.” Marketingmanager Philip Knapen gaat verder: “Die monomeren worden met grote pijpleidingen verplaatst naar petrochemische fabrieken zoals de onze. Hier rijgen we ze aan elkaar tot een grote ketting, oftewel kunststof. Kunststof wordt eerst in poedervorm gefabriceerd en daarna in pelletvorm.”
De kunststofverwerker
In de fabriekshallen van ANL Plastics te Wellen schuiven miljarden plastic korrels door de grote silo’s. Juist ja, de Beringse pellets van Borealis. “Wij kopen de pellets plastic, die je door de silo’s hoort schuiven, en maken er rollen plasticfolie van”, zegt Laurent Vanmechelen, Product Development Engineer bij ANL Packaging. “Die rollen worden op hun beurt door gietvormen in de juiste vorm geperst en uiteindelijk met de juiste tekst bedrukt. Ziehier het ontstaan van het botervlootje.”
De onderzoeker
“Het Materials and Packaging Research & Services (MPR&S) kan in verschillende fases van de levenscyclus van het botervlootje ondersteunen”, legt professor Roos Peeters van de Universiteit Hasselt uit. “Zo testen we de sterkte van het materiaal. Door eenvoudige proeven met een gevuld botervlootje op een valtafel, kunnen we ook de impact van vallen nagaan. Voor de kwaliteit en houdbaarheid van de boter, testen we de doorlaatbaarheid.”
De tweede onderzoeker
“Met behulp van geavanceerde analysetechnieken kunnen we nauwkeurig bepalen welk type kunststofmateriaal voor het botervlootje wordt gebruikt”, zegt dr. Tim Evens van Polymer Processing & Engineering, een onderzoeksgroep van KU Leuven Campus Diepenbeek. “Vervolgens wordt het botervlootje mechanisch vermalen tot kleine snippers. Met behulp van een spuitgietproces kunnen we het gerecycleerde materiaal opnieuw vormen tot diverse producten.”
De sorteerder
Na gebruik belandt ons botervlootje in de ‘Blauwe Zak’. Die zijn eigendom van Fost Plus, dat de inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk afval in België organiseert. “De invoering van de uitgebreide blauwe zak, waar je ook folies en ons botervlootje in kwijt kan, heeft haar effect niet gemist”, vertelt Maarten Delanghe, accountmanager van Fost Plus. “In 2022 steeg de inzameling van PMD in België tot bijna 23 kilo per inwoner. Vorig jaar kreeg 61 procent van de op de markt gebrachte plastic verpakkingsmaterialen een tweede leven. We staan daarmee in de Europese top.”
De recycleerder
“Via de blauwe PMD-zak komt het botervlootje bij Van Werven België terecht, waar het verkleind, schoongemaakt en omgezet wordt tot maalgoedkorrel”, vertelt Peter Brughmans, consultant van het Nederlandse Van Werven. “In Lanaken wordt elk jaar zo’n 33.000 ton plastic afval aangeleverd. Het maalgoed dat in onze installatie wordt geproduceerd gaat naar bedrijven die korrels produceren waarvan uiteindelijk kunststofproducten gemaakt worden.”
De productdesigner
De Truiense designer Frédéric Boonen van Boonen Design Studio beslist hoe de bierkrat er zal uitzien. Boonen ontwerpt en maakt producten die echt werken in een circulaire economie. “We hebben de bierkratten zo ontworpen dat je er de botervlootjes in herkent, weliswaar in opgestapelde vorm. In een tweede oefening kunnen we van het botervlootje een bril maken. Een ‘refurbished’-bril.”
De tweede verwerker
“Bij ons worden de pellets die van Van Werven komen, opgewarmd om in de gietvorm te spuiten”, zegt Rudi Raskin van DW Reusables in Bilzen. “Om er een bierbak mee te maken zoals Frédéric Boonen die ontworpen heeft. Eens de bierbak gemaakt, gaat die gemakkelijk vijftien jaar mee, om daarna opnieuw vermalen te worden tot… een nieuwe bierbak. Het eeuwige leven.”
