Vijf jaar langer leven met datagedreven zorg

Een MUG-arts die bij u thuis aanbelt met de vraag meteen mee te komen naar het ziekenhuis, omdat u binnen het uur een hartaanval dreigt te krijgen? Het lijkt nogal vergezocht, maar de inzet van massaal veel data gekoppeld aan de digitale opvolging van onze gezondheidstoestand maken het binnenkort perfect mogelijk. De gezondheidszorg van de toekomst is slim en gepersonaliseerd, en zal veel meer op het preventieve dan op het curatieve aspect inzetten.

De vaststelling loopt als een rode draad doorheen het discours van zowel Wouter Uten als Geert Houben: de gezondheidssector is het voorbije decennium haast volledig buiten de invloedssfeer van de digitalisering gebleven. En dus is het wellicht ook geen toeval dat de oprichters van respectievelijk UgenTec en Cubigo allebei een diploma informatica op zak hebben. Beide bedrijven vonden onderdak op de Hasseltse Corda Campus, en hoewel ze in totaal andere niches van de gezondheidszorg actief zijn, vinden beide ondernemers elkaar in het rotsvaste geloof in het potentieel van slimme data. Die, zo klinkt het, onze gezondheidszorg beter, efficiënter én goedkoper zullen maken.

“Toen we dit bedrijf in 2014 boven de doopvont hielden, gebeurde dit vanuit de sterke overtuiging dat de inzet van slimme algoritmes en machine learning de sector van de medische laboratoria ingrijpend zou kunnen veranderen,” blikt Wouter Uten terug. “We merkten immers dat heel wat laboratoria gigantisch veel tijd investeerden in de analyse van genetische data. Als een arts een bepaalde ziekte vaststelt bij een patiënt, dan worden er vaak bloed- en weefselstalen naar een medisch labo gestuurd om op basis van DNA-testen het juiste ziektebeeld vast te stellen. De analyse van al die genetische stalen gebeurde tot voor kort voornamelijk handmatig. Die procedure is, om uiteenlopende reden, niet zonder risico. Ze is bijzonder tijdrovend, er bestaat altijd een risico op menselijke fouten en de processen zijn niet gestandaardiseerd. Dankzij de software die wij ontwikkeld hebben, wordt die foutenmarge vele malen kleiner. Met een druk op de knop geeft onze software ook aan welke stalen nog verdere menselijke opvolging vragen.” Uten maakt zich sterk dat medische labo’s dankzij hun technologie dertigmaal sneller kunnen werken dan in het verleden. Honderden moleculaire testlabs wereldwijd – waaronder ook enkele grote groepen – maken intussen al gebruik van de Limburgse knowhow, die ook werd uitgebreid met andere digitale oplossingen om de workflow in medische labo’s te versnellen en te optimaliseren. Dat data daarin een cruciale rol spelen, mag ook blijken uit de samenstelling van het personeelsbestand bij UgenTec: de helft van de zowat 40 medewerkers zijn biomedici, de rest zijn mensen met een technologische achtergrond.

“In de VS zijn er vandaag al zowat dertigduizend van die campussen. Je vindt er als bewoner een bijzonder uitgebreide waaier aan diensten, maar in de organisatie en praktische uitwerking daarvan is de hele digitaliseringsgolf nog maar met mondjesmaat doorgedrongen. Onder meer vanuit het idee dat het, omdat het over zorg voor mensen gaat, not done is om daarin massaal veel technologie te introduceren. Terwijl het natuurlijk net omgekeerd is: door de fors toenemende vergrijzing staat dit klassieke zorgmodel zwaar onder druk en is er net minder ruimte voor menselijk contact en zorg op maat. Enkel door de onderliggende processen te innoveren en te digitaliseren, zal er opnieuw meer tijd vrijkomen voor menselijk contact en maatwerk. Het Cubigo-platform kan daarbij worden ingezet om alle mogelijke aspecten van het zorgaanbod te optimaliseren. De residenten kunnen vanop een smartphone of een tablet op zeer laagdrempelige wijze alle mogelijke diensten bestellen. Ook alle medische data kunnen aan deze persoonlijke toepassing gekoppeld worden. Parallel daarmee kan het zorgpersoneel vanop afstand alle mogelijke transacties beheren en aansturen, en tegelijk laat de toepassing hen toe om het welzijn van de residenten zeer nauwgezet op te volgen.”

Preventieve gezondheidszorg
Arts en onderzoeker Koen Kas pleit al enkele jaren voor een totaal andere aanpak in onze gezondheidszorg. Zowel digitale monitoring als data moeten daarbij een sleutelrol spelen. Kas is zelf biomedicus van opleiding, doceerde moleculaire oncologie aan de KUL en doorzwom daarna nog tal van watertjes in de traditionele gezondheidszorg. Sinds kort doet hij aan de Gentse universiteit ook onderzoek naar het poten van digitale gezondheidszorg. Vooral zijn passages bij een aantal bijzonder innovatieve biotechbedrijven openden hem de ogen. “Zowel bij Tibotec (een Belgisch bedrijf dat pionierde met HIV-medicatie en vervolgens werd opgekocht door Johnson & Johnson, FMI) als bij Galapagos, stelde ik vast dat de traditionele farmasector er niet of nog amper in slaagde om echt maatwerk te leveren. Ironisch genoeg is het dus net mijn klassieke achtergrond die me almaar meer deed twijfelen over de houdbaarheid van het klassieke model in de gezondheidszorg.” Vanuit die overtuiging richtte Kas enkele jaren geleden ook Healthskouts op, een bedrijf dat spelers uit diverse sectoren moet helpen om nieuwe digitale technologieën en nieuwe inzichten rond onze gezondheidszorg te omarmen en verder te ontwikkelen. Vanuit het idee dat die gezondheidszorg op termijn niet zozeer curatief maar vooral preventief moet werken.

Aparte silo’s
Met een voorbeeld uit het Amerikaanse St.Louis illustreert hij welke weg we nog af te leggen hebben, maar ook hoe gigantisch groot het potentieel van digitale gezondheidszorg is. “Het Mercy Virtual Care Center oogt van buitenaf zoals elk doorsnee ziekenhuis. Zodra je er een voet over de drempel zet, wordt het verschil wél duidelijk: er staat geen enkel bed, en er ligt geen enkele patiënt. De zeshonderd patiënten liggen thuis, of ze worden opgevolgd als ze bij hun huisarts op bezoek gaan. Het ziekenhuis zelf fungeert enkel als uitvalsbasis voor een groot team van medische specialisten. Door de inzet van allerlei hoogtechnologische camera’s en geavanceerde online tools – maar net zo goed dankzij een onbeperkte toegang tot real-time patiëntendata – kunnen de artsen hun patiënten zien en behandelen via zes schermen. Ongeacht waar zij zich bevinden. Dit is geen puur technologie-verhaal: het gaat ook over vertrouwen. De artsen daar geloven voluit in de technologie die de patiënten monitort, en ze gebruiken die ook om hun patiënten een betere zorg te geven. Alles wat de arts normaal in zijn praktijk of in het ziekenhuis meet – van de hart- en longfunctie tot de ogen van de patiënt – kan zo ook gemeten worden als de patiënt thuis is. Daartoe worden al die data eerst geregistreerd via apps of patches die op de huid van de patiënt zijn aangebracht, waarna ze via één centrale hub in het ziekenhuis worden binnengebracht.”

Backoffice
Data als het nieuwe goud. Het klinkt heel wat mensen stilaan vooral als een afgezaagd refreintje in de oren. Want onze smartphone mag dan intussen al uitpuilen van de apps die onze gezondheid, ons slaappatroon of ons calorieverbruik registreren, schieten we daar ook echt iets mee op? Hoe betrouwbaar zijn al die apps, en wat gebeurt met de data die ze opleveren? “Dit is nu net de kern van het probleem,” vindt Houben. “We zien effectief een wildgroei aan apps, waardoor al die data doorgaans inderdaad in afzonderlijke silo’s belanden en de meerwaarde ervan relatief beperkt blijft omdat ze niet uitgewisseld en met elkaar verbonden worden. Pas als we er effectief in slagen om al die data op één platform te verzamelen, wordt het écht interessant en kunnen we voorspellend en preventief gaan werken. Op dat moment belanden we met onze gezondheidszorg in een volledig nieuw stadium.” Wouter Uten maakt zich op dat vlak niet al te veel zorgen. “Er bestaat vandaag al een duidelijk wetgevend kader voor gecertifieerde medische hulpmiddelen. Dat is gewoonweg het olympische minimum. Maar we moeten er inderdaad wel naar streven om zoveel mogelijk van die toepassingen te bundelen in grotere platforms. Geen enkel ziekenhuis of laboratorium – en al evenmin de patiënten – zit te wachten op vijf verschillende applicaties, elk met hun eigen systeem of dashboard. De verdere integratie daarvan is in mijn ogen dus een veel grotere uitdaging.”

‘Ik denk dat deze pandemie ons in enkele maanden tijd minstens tien jaar vooruit heeft geholpen.’

Wouter Uten, CEO van Ugentec

Negatieve perceptie
De coronapandemie bleek de voorbije maanden de perfecte illustratie en samenvatting van de limieten waar ons gezondheidssysteem almaar structureler tegen aanbotst. Goed opgeleid personeel bleek plots een even schaars als kostbaar goed. De sector werd geconfronteerd met nieuwe, complexe uitdagingen en de labo’s werden van de ene dag op de andere overspoeld met stalen van patiënten die in recordtempo geanalyseerd moesten worden. De nood aan snelle en uiterst nauwkeurige en gedetailleerde analyses van al duizenden stalen was nooit eerder zo hoog. “In een sector waar heel wat zorginstellingen hun data eenvoudigweg nog met pen en papier registreerden, bleek dat gebrek aan digitalisering plots een zeer grote handicap,” blikt Wouter Uten terug. “Niet enkel om snellere ad-hocanalyses te kunnen maken, maar net zo goed omdat al die gecombineerde data ons ook tot veel betere inzichten en op termijn ook tot een veel betere zorg kunnen brengen. Ik denk dan ook dat deze pandemie ons in enkele maanden tijd minstens tien jaar vooruit heeft geholpen.”

Sectoren zoals de bankwereld of de hotelsector hebben al veel langer ingezet op massale datavergaring, waardoor allerlei slimme toepassingen er al behoorlijk ingeburgerd zijn. De gezondheidszorg is daar nog lang niet aan toe, wat deels ook te wijten is aan een soort van negatieve perceptie. Data, efficiëntie, harde cijfers: het klinkt allemaal heel onpersoonlijk en lijkt zo uit een of ander managementboek gehaald. Het lijkt ook haaks te staan op waar de zorgsector écht voor zou moeten staan: aandacht voor de zorgbehoevende, medeleven en menselijk contact. “Dat klopt,” bevestigt Geert Houben. “Vandaag is de beschikbaarheid van de technologie zelf al lang het probleem niet meer in onze sector. De grote uitdaging ligt elders: hoe overtuig je mensen uit de sector ervan om die digitale technologie ook echt in te zetten? En hoe leren we af te stappen van het reactieve model dat sinds jaar en dag de norm was? Je bent ziek, en dus ga je naar de dokter. Je voelt je al een tijdlang niet lekker, en dus besluit je toch maar eens je bloed te laten analyseren. Terwijl digitale monitoring ons op termijn zal toelaten om net te anticiperen op heel veel ziekten of dreigende gezondheidsproblemen. Op termijn evolueren we naar een model waarbij er bij je thuis aangebeld wordt en er een MUG-arts voor de deur staat die je waarschuwt dat je een groot risico loopt om binnen het uur een hartaanval te krijgen. Ik begrijp perfect dat mensen die in de zorg aan de slag zijn er bijzonder weinig voor voelen om hele dagen achter een scherm te zitten en daar allerlei grafieken en datasets in het oog te houden. Daar hebben ze niet voor gekozen, en dus leeft er ook flink wat tegenstand tegen alles wat die richting neigt. De paradox is natuurlijk dat je, net door veel sterker in te zetten op een verregaande digitalisering, op termijn veel meer tijd zal overhouden voor de echte zorgtaken.”

‘De paradox is dat je, net door veel sterker in te zetten op een verregaande digitalisering, op termijn veel meer tijd zal overhouden voor de echte zorgtaken.’

Geert Houben, oprichter en CEO van Cubigo

Vijf jaar langer leven
Bottomline in het hele verhaal is natuurlijk de mate waarin de zorgbehoevenden zelf ook beter zullen worden van deze digitale revolutie. Als die technologie enkel vanuit een strikt efficiëntie-denken wordt ingevoerd, dreigt ze immers maar een heel kort leven beschoren te zijn? Geert Houben trekt graag de parallel met de banksector, waar de banken er dankzij hun apps voor gezorgd hebben dat je als klant nog amper je huis uit moet en dat je zelf ook volledig de touwtjes in handen kan houden als het over je bankzaken gaat. “Waarom zouden zorgbehoevenden nu eens moeten wachten op een dienst die hen aangeleverd wordt door hun ziekenfonds, dan weer naar de huisarts moeten gaan om vervolgens naar nog een andere dienst te bellen om maaltijden aan huis te regelen? Een veel grotere autonomie en zelfredzaamheid van de zorgbehoevenden lijken me dus voor hen al een eerste en evidente stap voorwaarts. Veel verregaander en een stuk impactvoller nog is de verschuiving van een puur aanbodgestuurd model naar individueel maatwerk en een vraaggestuurd model. Waarbij de meest uiteenlopende actoren in dat zorglandschap veel beter kunnen inspelen op de individuele situatie en noden van zorgbehoevenden. In de gehandicaptenzorg hebben we die switch al enigszins gemaakt, via een budget dat door de overheid ter beschikking wordt gesteld en waarmee gehandicapten dan zelf keuzes kunnen maken. Die verschuiving zit er nu stilaan ook aan te komen in de ouderenzorg. Natuurlijk zijn sommige oudere zorgbehoevenden niet meer in staat om autonoom nog die keuzes te maken, maar dan kom je bij de kinderen of andere familie terecht. Hoe dan ook zijn er op dat vlak dus heel grote efficiëntiewinsten te boeken. Meer data zorgen op termijn voor meer toegevoegde waarde. Het klinkt nu wellicht nogal voluntaristisch, maar op langere termijn moet een datagedreven zorgmodel ervoor zorgen dat zorgbehoevenden of patiënten ook vijf jaar langer leven.”

Toch staan we vandaag, zo vreest Wouter Uten, nog maar aan het prille begin van die grote technologische omwenteling. “Belgische bedrijven zijn in bepaalde niches echt wereldtop, maar tussen het bedrijfsleven enerzijds en de ziekenhuizen en artsen anderzijds gaapt nog altijd een behoorlijk diepe kloof. Het komt er nu in eerste instantie op aan om een veilige omgeving te creëren, een soort van speeltuin waarin beloftevolle nieuwe concepten en toepassingen uitgebreid getest kunnen worden. Vooral de overheid zou hierin een faciliterende rol kunnen spelen. In de VS is dit concept al wijdverspreid: een aantal grote ziekenhuisgroepen beschikken daar over een soort interne incubator die hen toelaat om nieuwe technologie eerst uit te testen en vervolgens op te schalen. Ziekenhuizen zullen hun data immers pas beter beginnen te verzamelen en structureren als zowel de concrete meerwaarde als het juiste juridische kader voor hen ook voldoende duidelijk zijn. Deze eerste stap staat dan nog mijlenver af van de ideale wereld waarin een arts of ziekenhuis aan elke patiënt een geïndividualiseerd zorgtraject of een specifieke behandeling kan voorstellen op basis van alle beschikbare genetische data. Terwijl dit wetenschappelijk vaak nochtans al perfect mogelijk is.”